Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, işveren tarafından belli koşulların sağlandığı işyerinde çalışan işçinin çalışma süreci boyunca kazandığı kıdemin karşılığında kendisine ödenen tazminattır. Zira, işçi, çalışmakta olduğu işyerine yıllarca emek vermekte ve işverenin ticari gelişimine katkı sağlamaktadır. Kıdem tazminatı, işçinin düzenli çalışmasının karşılığı olarak ve işyerinde geçirdiği süre (kıdem) baz alınarak hesaplanıp ödenmektedir.

Kıdem Tazminatı Şartları

4857 sayılı İş Kanunu, işçinin kıdem tazminatı alabilmesini belli şartlara bağlamıştır. Kanunun öngördüğü kıdem tazminatı şartları şunlardır:

• İş Kanunu’na göre işçi olmak: yazılı veya sözlü olarak düzenlenen bir iş sözleşmesi ile işverene ait işyerinde işçi, İş Kanunu’nun 14’üncü maddesi kapsamında yer almıyorsa kıdem tazminatı alabilecektir. 14’üncü madde kapsamında sayılan iş ve meslekler şunlardır:
• Sporcular, aile hizmetlerinde çalışanlar, rehabilite edilenler, çıraklar,
• Aile ekonomisi kapsamına giren tarımla ilgili her türlü yapı işleri,
• Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar,
• 50’den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde çalışanlar,
• Evlerde ve el sanatlarının icra edildiği işlerde çalışanlar.
• İşyerinde en az 1 yıl çalışmış olmak: İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverene ait işyerlerinde en az 1 yıl veya daha fazla süreyle çalışmış olması lazımdır. 1 yıldan daha az süren çalışmaların kıdem tazminatına hak kazanması mümkün değildir.
• Sözleşmeyi haklı nedenle fesih etmiş olmak: İşçi, kendinde veya işyerinde ortaya çıkan bazı durumlara istinaden iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu nedenler İş Kanunu 24-25’e göre şunlardır:
• Sağlık sebepleri,
• Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller,
• Zorlayıcı sebeplerin varlığı.
• Belirsiz süreli iş sözleşmesi: İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması gerekir. Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışılan işyerlerinden sözleşme bitiminde ayrılan işçiler, kıdem tazminatına hak kazanamazlar.

İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminatı Alır?

İşçinin kıdem tazminatına hak kazanması için belli şartların varlığı gerekli olduğu gibi bu şartlar dahilinde kıdem tazminatı alabileceği bazı haller mevcuttur.

Peki işçi hangi hallerde kıdem tazminatı alır?

• Sağlık sebebiyle
• Alacakların ödenmemesi nedeniyle,
• İşverenin işçi aleyhine suç işlemesi halinde,
• Askerlik hizmeti halinde,
• İş koşullarında esaslı değişiklik nedeniyle,
• İşçinin emekliliği halinde,
• Kadın işçinin evliliği halinde,
• Sendika yöneticiliği halinde,
• İşçinin ölümü halinde,
• Parça başı çalışmada işçiye az iş verilmesi halinde.

Yukarıda sayılan durumlara istinaden yapılan iş sözleşmesi fesihleri haklı fesih olarak kabul edilmekte ve işçi kıdem tazminatı alabilmektedir.

İşçinin Kıdem Tazminatı Alamayacağı Haller

İşçi çalışmasını yerine getirirken sözleşmeye ve kanunla öngörülen düzenlemelere uygun davranmak zorundadır. Aksi bir durumda iş sözleşmesi ister kendisi tarafından ister işveren tarafından feshedilmiş olsun, işçi kıdem tazminatı alamayacaktır.

İşçinin kıdem tazminatı alamayacağı haller şunlardır:

• İşçinin sadakat yükümlülüğünü ihlal etmesi ve rekabet yasağına aykırı davranması,
• Kendi kusuruyla hastalanması,
• İşe girerken yanıltıcı bilgi vermesi,
• İşveren veya ailesine yönelik kötü fiillerde bulunması,
• İşyerinde suç işlemesi,
• İşçinin tutuklanması,
• İşverenin meslek sırlarını ifşa etmesi,
• İş güvenliğini tehlikeye düşürmesi,
• İşyerinde, yedi günden fazla hapis cezası gerektiren ve cezası ertelenemeyen bir suç işlemesi,
• İşe devamsızlık.

Kıdem Tazminatı Hesaplama

Kıdem tazminatının hesaplanmasında işçinin son aldığı ücret yani iş sözleşmesinin iptal edildiği andaki brüt ücret baz alınmaktadır. Haliyle işçinin eline geçen ücret değil; sigorta primi, vergi ve sendika aidatı gibi keseneklerin de içinde olduğu brüt ücret hesaplamada dikkate alınacaktır.

4857 sayılı İş Kanunu m. 32 gereği; brüt ücret haricinde işçiye sağlanan ve para ile ölçülebilen menfaatler de hesaplamada dikkate alınır. Buna göre;

• İkramiye,
• Devamlılık arz eden primler,
• Yol (servis yardımı),
• Yemek yardımı,
• Kira, yakacak, giyecek ve aydınlatma yardımları,
• Özel sağlık sigortası, hayat sigortası,

gibi ödemeler, ölçülebilir menfaat kapsamında olup kıdem tazminatı hesaplama işleminde dikkate alınmalıdır.

2022 kıdem tazminatı hesaplama işleminde şu aşamalar takip edilmelidir:

Kıdem Tazminatı Zamanaşımı

İşçi kıdem tazminatına ilişkin taleplerini iş akdinin feshi tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde iş mahkemesinde dava etmelidir. Kıdem tazminatı zamanaşımı hak düşürücü bir süre olup; 5 yıl içerisinde dava edilmeyen çalışma için bir daha dava açılamayacaktır.