Hukuka aykırı eylem veya işlemler nedeniyle bireylerin malvarlığında meydana gelen zararlarının giderilmesi için öngörülen tazmin yolu, maddi tazminat nedir sorusunun cevabını oluşturmaktadır.
Trafik kazalarında meydana gelen bedeni ve maddi zararlar için mağdura veya yakınlarına tazminat ödenmesi söz konusu olmaktadır. Tazminatın ödenmesi için ilgililerin maddi tazminat davası açmaları gereklidir.
Trafik kazalarında maddi ve manevi tazminat davası açılabilecek bedensel zararlar, ölüm ve yaralanma halleridir. Haricen maddi zararlar, üçüncü kişilere ait araba ve ev gibi malvarlıkları üzerinde de meydana gelebilir. Her iki zarar türü için de trafik kazası tazminatı tabiri kullanılagelmektedir.
Trafik kazaları nedeniyle tazminat öngörülmesinin hukuki dayanağı, Borçlar Kanunu’nda düzenlenen haksız fiil sorumluluğudur.
Trafik Kazası Nedeniyle Maddi Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
Trafik kazasında yaralanan bir kişi, maruz kaldığı malûllük (sakatlık) hali ve çalışma hayatında uğrayacağı işgücü kaybı için maddi tazminat davası açabilir. Trafik kazasında ölen bir kişinin bazı yakınları da maddi tazminat (destekten yoksun kalma tazminatı) davası açabilmektedir. Buna göre; ölen kişiden yaşarken destek gören eş, çocuk ve anne baba tazminat almaya hak kazanır. Şöyle ki, ölen kişi, evliyse eş ve çocuklarına, bekar ise de anne babasına maddi destekte bulunduğu kabul edilmektedir. Haliyle bu kişilerin ölen kişiden destek aldıklarını ve ölümle birlikte destekten yoksun kaldıklarını ispat etmelerine gerek yoktur. Bununla birlikte diğer yakınlarının bu tazminatı alabilmesi için ölen kişinin maddi desteğiyle hayatlarını sürdürdüklerini ispat etmeleri beklenir.
Yaralanmalı trafik kazalarında, yaralanan kişinin yakınları hiçbir şekilde maddi tazminat talebinde bulunamazlar.
Trafik Kazası Nedeniyle Maddi Tazminat Davası Kimlere Açılabilir?
Trafik kazası, bir haksız fiil sorumluluğu doğurması nedeniyle haksız fiilde bulunan kişilere karşı dava açılması mümkündür. Bu kapsamda trafik kazasında kusuru bulunan araç sürücüsüne karşı maddi tazminat davası açılabilecektir.
Dava açılabilecek gerçek veya tüzel kişiler araç sürücüsü ile sınırlı değildir. Karayolları Trafik Kanunu (KTK) gereği, aracın işletenine (m.85/1), araç sahibine (m.85/1) ve sigorta şirketine (m.91) trafik kazası neticesinde tazminat davası açılabilir.
Trafik Kazası Nedeniyle Maddi Tazminat Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Ölüm veya yaralanmayla sonuçlanan trafik kazası neticesinde açılacak maddi tazminat davasında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Sigorta şirketine karşı açılacak tazminat davasında ise görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi’dir.
Trafik kazasındaki tüm sorumlular hakkında (sürücü, işleten, araç sahibi ve sigorta şirketi) birlikte dava açılacaksa görevli mahkeme yine Asliye Ticaret Mahkemesi’dir.
Trafik kazaları neticesinde açılacak bir maddi tazminat davasında birden fazla yetkili mahkeme bulunmaktadır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)’nun 6’ncı maddesi gereği dava açılacak kişilerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesinde tazminat davası açılabilir. HMK’nın 16/1’inci maddesi gereği trafik kazasının meydana geldiği yer mahkemesinde ve davacının yerleşim yeri mahkemesinde tazminat davası açılabilir. Trafik kazası sigorta tazminatı ise HMK’nın 14/2’nci maddesi gereği sigorta şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde dava açılarak talep edilebilir.
Trafik Kazasından Kaynaklanan Maddi Tazminat Davasında Hangi Zararlar İstenebilir?
Ölümlü trafik kazalarında ölenin her türlü cenaze giderleri ile ölüm hemen gerçekleşmediğinde tedavi masrafları istenebilir. Ölenin eş, çocuk, anne baba gibi yakınları ise hayatları boyunca ölenin desteğinden mahrum kalacakları için bu zararın tazminini isteyebilirler.
Yaralanmalı trafik kazalarında ise yaralanan kişinin tedavi giderleri, kazanç kayıpları, ekonomik geleceğin sarsılmasından kaynaklanan kayıplar ile çalışma gücünün azalması yahut yitirilmesinden doğan kayıplar istenebilir.
Maddi Tazminat Davasında Tazminat Nasıl Hesaplanır?
İşgücü kaybına bağlı maddi tazminat miktarının belirlenmesinde, trafik kazasında yaralanan kişinin uğradığı zarar ile kusur durumu baz alınır. Bunun yanı sıra yaralanan kişinin yaşı ve bir aylık maaşı da tazminatın hesaplanmasında kullanılan metriklerdendir. Maddi tazminat hesaplama işlemi yapılırken yaralanan kişinin kusur oranına tekabül eden miktar bir aylık maaşından düşülür. Kalan kısım yaralananın maluliyet oranı ile çarpılır. Bu şekilde aylık, yıllık ve çalışma hayatı boyunca öngörülen işgücü gelir kaybı hesaplanır.
Örnek bir hesaplama yapmak gerekirse;
Trafik kazasında yaralanan bir kişinin 35 yaşında olduğunu, %30 kusurlu olduğunu, malullük oranının %70 olduğunu ve bir aylık maaşının 4.250 TL olduğunu kabul edelim. Kişinin 65 yaşına kadar aktif, 72 yaşına kadar pasif çalışma hayatı olduğu kabul edilir. Dolayısıyla aktif ve pasif çalışma süresi 37 yıldır.
4.250*(30/100)=1.275 TL
4.250-1275=2.975 TL
2.975*(70/100)=2.082,5 TL (aylık işgücü ve gelir kaybı)
2.082,5*12=24.990 TL (yıllık işgücü ve gelir kaybı)
24.990*37=924.630 TL (çalışma hayatı boyunca öngörülen işgücü ve gelir kaybı)
Hesaplama sonucunda bir kişinin çalışma hayatı süresince alması öngörülen tazminat miktarından %25 oranında iskonto yapılır.
Maddi Tazminat Davasında Zamanaşımı
Trafik kazalarında maddi tazminat davası zamanaşımı süresi, kazadan zarar görenin fail ve zararı öğrendiği tarihten itibaren 2 yıldır. Fail ve zarar daha geç öğrenilmişse, olayın gerçekleşmesinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı söz konusudur.
Trafik kazası nedeniyle ayrıca bir suç meydana gelmişse (taksirle yaralama, taksirle öldürme), ceza zamanaşımı da söz konusu olacaktır. Trafik kazasında meydana gelen yaralanma ve ölüm gibi olaylar için ceza kanununda öngörülen dava zamanaşımı süresi maddi tazminat davası için de geçerlidir. Diğer taraftan ceza kanununda öngörülen dava zamanaşımı dolsa dahi ceza davası devam ettiği sürece maddi tazminat davası açmak mümkün olacaktır.